Πατριωτισμός και ελληνικότητα

Εδώ και μερικά χρόνια, απο την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και το άνοιγμα των συνόρων, η Παγκοσμιοποίηση ή, όπως την ονομάζουν οι ορκισμένοι εχθροί της Νέα Τάξη Πραγμάτων, έχει προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου μαζική μετακίνηση πληθυσμών απο τις υπανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες χώρες στη Δύση. Ήδη απο τη δεκαετία του 1950 με την βρετανική νομοθεσία να επιτρέπει την εγκατάσταση υπηκόων του στέμματος που ζούσαν στις Αντίλλες, άρχισαν να δημιουργούνται πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Στην Ευρώπη και μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1960, τόσο η Γερμανία όσο και η Γαλλία δημιούργησαν ανάλογες προσδοκίες στους κατοίκους της λεκάνης της Μεσογείου. Το μεταναστευτικό ρεύμα όμως γιγαντώθηκε στην αρχή της δεκαετίας του 1990 με τους Ανατολικοευρωπαίους να αναζητούν μαζικά τις τύχες τους στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα και αργότερα να αναζητούν το ίδιο αλλόθρησκοι πληθυσμοί απο την Μέση και Εγγύς Ανατολής.

Το τελευταίο ρεύμα το οποίο αποτελούνταν κυρίως απο μουσουλμάνους ήρθε να ταράξει τα νερά στην Ευρώπη μιας και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των πληθυσμών αυτών ήταν και είναι ιδιαίτερα έντονα και εκ διαμέτρου διαφορετικά απο την επικρατούσα δυτικότροπη κουλτούρα. Ενώ οι πληθυσμοί των αφρικανικής καταγωγής πληθυσμών ήταν χειραγωγήσιμοι και των 'φτωχών' ευρωπαίων πολύ κοντά στις πολιτιστικές βάσεις της Δυτικής Ευρώπης όπου σύντομα αφομοίωσαν πολλά χαρακτηριστικά της, οι μουσουλμάνοι αρνήθηκαν και συνεχίζουν να αρνούνται το 'ευ ζην' των Ευρωπαίων. Διατηρούν την ψυχοσύνθεση του μουσουλμάνου, εν πολλοίς συντηρητική απέναντι σε ζητήματα που άπτονται της θρησκείας και συνολικά επιθυμούν τη διαφοροποίηση των κοινοτήτων τους απο αυτές των χριστιανών. Επιπλέον εγείρουν ζητήματα θρησκευτικής ισονομίας που ως ένα μέτρο δεν αποδέχονται τα σύγχρονα 'ανεξίθρησκα' ευρωπαϊκά κράτη (δημοψήφισμα για τους μιναρέδες στην Ελβετία π.χ.) και συνάμα διακηρύττουν έως και εχθρικές απόψεις για τις χώρες που τους 'φιλοξενούν'.

Τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα αυτές οι συνθήκες έχουν δημιουργήσει συζητήσεις περί εθνικότητας και πατριωτισμού όπως στη Γαλλία όπου ο Σαρκοζί επίσημα πλέον άνοιξε τη διαβούλευση αυτή με τη δημιουργία επιτροπών ανα τη γαλλική επικράτεια. 'Τι είναι Γάλλος;', τι σημαίνει να είσαι Γάλλος το 2009; Στη Βρετανία δε το britishness, η βρετανικότητα είναι συνηθισμένη έκφραση τα τελευταία χρόνια.

Στην Ελλάδα οι ερωτήσεις 'Τι σημαίνει να είσαι Έλληνας;', 'Τι είναι πατριωτισμός;' αποτελούν διαχρονικά σημείο αναφοράς για όλες σχεδόν τις κοινωνικές επιστήμες. Στη μακραίωνη ελληνική ιστορία με τις διακυμάνσεις του γεωγραφικού εύρους της παρουσίας των Ελλήνων και τις εναλλαγές της έννοιας 'Έλληνας' ανά τους αιώνες αποτελεί λογική εκτίμηση οτι η ελληνικότητα είναι ένας ιδιάζων προσδιοριστικός χαρακτηρισμός είτε πρόκειται για φυλετικό, εθνικό ή γλωσσικό προσδιορισμό.

Ειδικά ο Ελληνικός μεσαίωνας, το Βυζάντιο των Δυτικών, η Ρωμανία των κατοίκων της αυτοκρατορίας που ουσιαστικά απέρριψε τον 'Ελληνα' ως ειδωλολατρικό πρότυπο πάντα αποτελούσε σημείο τριβής ανάμεσα στους πατρικίους της Ιστορίας που προσπάθησαν να εντάξουν ή να απορρίψουν τα στοιχεία του Ρωμηού στο σύγχρονο πρότυπο του Έλληνα. Αυτή η ιστορική στιγμή του Ελληνισμού μαζί με τις αποτυχίες του έθνους-κράτους απο την ελληνική επανάσταση μέχρι σήμερα, σε συνδυασμό με τη συστηματική είσοδο μεταναστών στον ελλαδικό χώρο έχουν προκαλέσει μια άνευ προσδιορισμού ένταση στα παραπάνω ερωτήματα, του Έλληνα και του πατριωτισμού. Ειδικά η Νέα Τάξη Πραγμάτων, που με τα νεωτερικά και μετανεωτερικά συνθήματα περί κράτους, εκπαίδευσης, θρησκευτικών συμβόλων και οικονομίας, έχει επισημοποιήσει την αμφισβήτηση του έθνους-κράτους μιας και το διεθνοποιημένο κεφάλαιο επιθυμεί διεθνοποιημένες διακρατικές σχέσεις και εν προκειμένω απαλοιφή των ιστορικών στιγμών τριβής ανάμεσα στους λαούς. Αυτή η αμφισβήτηση, σε συνάφεια με τη μετανάστευση φτηνών εργατικών χεριών, έχει δημιουργήσει και στην Ελλάδα μια δαιμονοποίηση του πατριωτισμού ως υπεράσπιση της επικυρίαρχης αρχαιοελληνικής ιδέας 'Αυτονομία, Αυτάρκεια, Ανεξαρτησία'.

Το παραπάνω μοντέλο των Αρχαίων Ελλήνων αποτέλεσε και το επιστέγασμα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού που προώθησε το 'δίκαιο των εθνών για ανεξαρτησία' και έχτισε τα έθνη-κράτη όπως τα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Εθνικά όσο πιο 'καθαρά', πολιτισμικά όσο πιο διαφορετικά και πολιτικά όσο πιο ανεξάρτητα. Βέβαια στην πορεία, η αντιπαλότητα των υπερδυνάμεων δημιούργησε εξαρτήσεις, ειδικά κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, παρόλα ταύτα όμως η ιδέα των τριών Α μαζικοποίησε τους αγώνες ανεξαρτησίας και εκτός Ευρώπης, στις πρώην αποικίες των Δυτικοευρωπαίων. Καί στην Ελλάδα, η εξάρτηση απο τους Αμερικανούς και πρόσφατα απο την  ΕΕ έχει προκαλέσει επιπλέον συμπιέσεις στον πατριωτισμό όπως περιγράφηκε παραπάνω. Σήμερα, περισσότερο απο ποτέ ή λέξη 'πατριώτης' ακούγεται περισσότερο ως εθνικιστής παρά ως πυρήνας υπεράσπισης των τριών Α.

Με τα παραπάνω αποκτά ιδιαίτερη σημασία η σύγχρονη αντίληψη της ελληνικότητας ως μέτρο διαφορετικότητας παρά ως διαφοροποίησης. Δηλαδή, ενώ το έθνος-κράτος επένδυε στην διαφοροποίηση που επέτεινε τον ανταγωνισμό των εθνών, το σύγχρονο διεθνοποιημένο έθνος-κράτος αποτελεί απο μόνο του ένα συνονθύλευμα διαφορετικότητας που επενδύει στην κοινή αντίληψη μεταξύ των εθνών-κρατών. Εδώ όμως κρύβεται και η παγίδα. Η διαφορετικότητα έχει αποδείξει οτι δεν στηρίζεται στη βούληση της πλειοψηφίας αλλά στον σεβασμό της μειοψηφίας ενώ θα έπρεπε να αποτελούν τόσο οι πλειοψηφίες όσο και οι μειοψηφίες δημιουργικές ομάδες όπου στο τέλος τόσο οι μεν όσο και οι δε θα συνέθεταν απο τις αντιθέσεις τους. Άλλωστε το μοντέλο του έθνους-κράτους είναι το πιο επιτυχημένο σύστημα κοινωνικής συνοχής στην Ιστορία, με κοινή γλώσσα, κοινά βιώματα, κοινό θυμικό. Τα τρία Α, η γλώσσα και το θυμικό χτυπιούνται αλύπητα απο την Νέα Τάξη πραγμάτων που αποζητά υποτελείς στο κεφάλαιο παρά χειραφετημένους πολίτες, μέλη κοινωνιών με κοινά γλωσσικά και βιωματικά χαρακτηριστικά.

Αυτοί οι πολίτες είναι οι σύγχρονοι πατριώτες. Αυτή είναι και η σύγχρονη ελληνικότητα: η Αυτονομία, η Αυτάρκεια και η Ανεξαρτησία των Ελλήνων, το εθνικό θυμικού τους, η μακραίωνη πορεία τους που ενέταξε σε αυτούς δεκάδες άλλες αλλόγλωσσες και αλλοθυμικές ομάδες. Έτσι και σήμερα, η ένταξη των μεταναστών στο άρμα μας ως κοινωνοί της Παιδείας μας, της γλώσσας μας, του θυμικού μας είναι το διακύβευμα της ελληνικότητας. Είναι η δημιουργική και γενεσιουργός αιτία της ενδυνάμωσης του ποταμού που λέγεται ελληνικός πολιτισμός. Συνάμα όμως τόσο η προστασία του θυμικού των μεταναστών και η ένταξή του στο δικό μας, όσο και η σύμπλευση της κουλτούρας τους με την ελληνική θα πρέπει να διαφυλαχτεί ως κόρη οφθαλμού αν θέλουμε η σύγχρονη κοινωνία μας να πορευτεί ενωμένη στον νέο κόσμο που κυοφορείται. Και ναι, πρέπει να προστατευθεί αυτή η σύνθεση. Όλα τα παραπάνω μαζί είναι ο πατριωτισμός μας...